Visueel Verzet

Het openen van een eigen communicatiekanaal gaat gepaard met allerlei moeilijkheden. Het kanaal is onbekend bij de doelgroep en het grote publiek en moet die bekendheid nog verwerven en de uitvoering van de opening en de verstuurde boodschap moet dusdanig zijn dat ontvangers de boodschap niet direct in een hokje kunnen plaatsen en onschadelijk maken.

Veel lucratiever, maar niet per definitie gemakkelijker, kan het zijn om in een bestaand communicatiekanaal in te breken en daar, zeer duidelijk of juist ongemerkt, de bestaande boodschap te vervangen door de jouwe. Want bestaande kanalen bereiken, wanneer ze succesvol zijn, al precies die ontvangers waarvoor je boodschap bedoeld kan zijn.

Het hele proces je een communicatiekanaal toe te eigenen om daar de bestaande of verwachte boodschap te vervangen door een ‘gecorrigeerde’ is in de actiewereld bekend onder de naam ‘communicatieguerrilla’.

Het toe-eigenen en manipuleren van een communicatiekanaal kan eruit bestaan een flyer te verspreiden waarin Maxime Verhagen zijn excuses lijkt aan te bieden voor het CDA-beleid ten aanzien van huurders, ingekleed in bestaande en zeer herkenbare CDA-stijl: precies de juiste kleur groen, precies de juiste letter en een ferme foto van Maxime die zijn onbetrouwbaar ogende grijns op de lezer richt. Het kan er ook uit bestaan dat een website van een neo-nazi-groepering als de Nationale Alliantie ineens geen ideeën van twijfelachtig allure over de multiculturele samenleving meer bevat, maar een boodschap die luidt ‘hacked by r00tdevil…. democracy is the only form of government the world needs not your bullshit.’ Of een folder die wordt uitgedeeld op de luchthaven van Frankfurt en waarin de reizende in officiële Lufthansa-vormgeving wordt uitgelegd hoe in te grijpen wanneer zich in zijn of haar vlucht een uit te zetten asielzoeker bevindt. Of een tv-spotje dat er uitziet als een Calvin Klein-reclame voor het parfum Obsession, waarbij de ‘obsessie’ bij nadere beschouwing gericht is op het geslachtsdeel van het mannelijke model, dat gezien de houding van het model klaarblijkelijk niet de gewenste omvang heeft.

Dit laatste voorbeeld is een typisch geval van adbusting, het bewerken van reclameuitingen of het ontwerpen van een uiting in de precieze stijl van een bepaald merk.

(voetnoot: Op deze manier van werken is de laatste tijd veel kritiek ontstaan. De adbuster-beweging maakt immers gebruik van hetzelfde, passieve, consumptie-gerichte mensbeeld als de reclamemachine van het grootkapitaal, waarbij het louter blootstellen aan een alternatieve boodschap blijkbaar genoeg moet zijn voor een mentaliteitsverandering. In het boek ‘The Rebel Sell’ beschrijven Joseph Heath en Andrew Potter de claim dat hoe alternatiever en subversiever Adbusters zich voordoet, des te aantrekkelijker het principe wordt voor de mainstream-markt. Consumenten streven namelijk naar exclusiviteit en proberen zich sociaal te onderscheiden, in contrast met het beeld dat Adbusters probeert op te houden van de consument als gedachtenloze conformist. De aanpak van Adbusters past daarmee uitstekend in de ‘ware geest van het kapitalisme’, dat individualisme in consumentengedrag hoog in het vaandel heeft staan. Ten slotte is er hevige kritiek geweest op een recent antisemitisch artikel in het tijdschrift Adbusters, waarin men probeerde aan te tonen dat een groot aantal neo-conservatieven een Joodse achtergrond heeft. einde voetnoot)