Visueel Verzet

Een uitstekend voorbeeld van een veelzijdige, effectieve campagne die de grenzen van het grafisch onwerp overschrijdt zonder ooit irrelevant voor grafisch ontwerpers te worden is de Deportation Alliance-campagne. Een groep activisten in Duitsland en Nederland waren al langer bezig met het aanvechten van de onmenselijkheid van het Europese vluchtelingenbeleid.

Een speerpunt van hun campagne werden de luchtvaartmaatschappijen KLM en Lufthansa, die door de overheid werden ingezet voor het terugvliegen van uitgeprocedeerde asielzoekers. Vaak zaten de vluchtelingen gekneveld en geboeid tussen de gewone passagiers, bewaakt door marechaussees.

De campagne was in de eerste plaats gericht op het grote publiek: er kwamen posters en websites waarin de actieve rol van de luchtvaartmaatschappijen werd getoond in de huisstijl van KLM en Lufthansa. Er kwamen folders die op luchthavens aan argeloze passagiers werden uitgedeeld, waarin de reizenden op zeer officieel aandoende toon, niet te onderscheiden van het gebruikelijke publiciteitsmateriaal van Lufthansa, werd uitgelegd hoe ze in actie konden komen tegen een uitzetting in hun eigen vliegtuig: ‘Gaat u niet zitten. Doet u uw riem niet om. Protesteert u bij de crew.’

Met name werden de passagiers erop gewezen dat een piloot het recht en de plicht heeft niet te vertrekken wanneer een reizende tegen zijn of haar wil reist – dat staat in de internationale gedragscode van piloten. En er kwamen websites die nauwelijks van de oorspronkelijke KLM- en Lufthansa-sites te onderscheiden waren; deze werden al snel verboden.

Deze voornoemde middelen zijn nogal klassiek gezien vanuit het oogpunt van de grafisch ontwerper. Zij werden echter vergezeld van een stroom aan theateracties, in scène gezette uitzettingen door ‘KLM-personeel’, videoclips waarin stewardessen van Lufthansa het normale stewardessenriedeltje over veiligheidsmaatregelen aan boord afdraaien – alleen nu toegepast op ‘wat te doen bij uitzettingen’, protesten bij aandeelhoudersvergaderingen van de luchtvaartmaatschappijen enzovoorts.

Deze veelzijdige campagne heeft ertoe geleid dat Lufthansa geen vluchtelingen meer uitzet, en ook de Nederlandse overheid zet steeds vaker chartervliegtuigen in die rondjes Afrika (Angola, Nigeria, Tsjaad, Somalië en dat soort ‘veilige’ bestemmingen) vliegen.

Ook het internet wordt in deze campagne gebruikt als actieterrein. Eén van de akties die het meest tot de verbeelding spraken was een digitale blokkade van de website van de Lufthansa tijdens een grote aandeelhoudersvergadering. Door middel van een voortdurende overbelasting was de website van de luchtvaartmaatschappij dagenlang uit de lucht. Zeer pijnlijk, zeker wanneer je je beseft dat de Lufthansa op deze vergadering het presigieuze ‘Online Travel Portal’, een webwinkel voor het boeken van vluchten, had willen presenteren. Ook de live-streaming van de toespraken tijdens de vergadering vielen in het water.