Ne pas plier: oude rotten in een nieuw vak
Het collectief Ne Pas Plier, opgericht in 1991, opereert vanuit Ivry-sur-Seine, een voorstad van Parijs. Ne Pas Plier (niet vouwen) werd opgericht door de fotograaf Marc Pataut en de ontwerper Gérard Paris-Clavel. Deze laatste is bekend geworden door zijn werk voor Grapus, de voorloper van alle moderne geëngageerde ontwerperscollectieven. Paris-Clavel en Pierre Bernard raakten in 1968 betrokken bij de studentenopstanden, waarvoor zij een indrukwekkende reeks posters en muurschilderingen ontwierpen. Uit deze samenwerking kwam Grapus voort, een samentrekking uit ‘Graphique’ en ‘Crapule’, ‘Grafisch Tuig’. In de jaren zeventig ontwikkelde Grapus zich tot de ultieme modernistische ontwerpgroep, dat met geëngageerd werk voor overheid en linkse groepen poogde te streven naar de ideale socialistische utopie (zie illustraties).
Ne Pas Plier is dan wel mede opgericht door een lid van Grapus, de groep is gelukkig veel (post)moderner. Zij definiëren hun doel als ‘(…) dat de tekenen van armoede niet worden gevolgd door een armoede in tekens.’ Ne Pas Plier wil zich inzetten voor iedereen die zijn of haar recht om te bestaan wil uiten, in verzet tegen de dominante stromingen als neo-liberalisme en kapitalisme. Een beeld is daarbij niet een object op zich, zonder context, en het ontwerpen van een beeld is ook geen doel op zich. Slechts wanneer een beeld in een actie of een strijd wordt toegepast resulteert het beeld, ontstaat een politiek effect. Wanneer individuen of groepen het beeld dragen, komt het tot leven en genereert betekenis.
Een hoofddoel is dan ook het ontwerpen en inzetten van nieuwe beelden voor contexten waar van oudsher altijd weer dezelfde vlaggen en teksten worden gebruikt, zoals bij demonstraties tegen werkloosheid en uitsluiting. Onder het motto ‘Nous ne sommes pas en trop, nous sommes en plus’ (we zijn niet met teveel, we zijn een meerwaarde) ‘ils poussent à répondre à l’urgence de la misère et, dans le même mouvement, à penser un autre monde. En les écoutant, on comprend bien qu’au fond, le danger, ce n’est pas que le chômage du chômeur en lui-même, mais aussi le chômage des représentations, le chômage de la politique, le chômage du désir, le chômage du savoir, la précarité de l’écoute.’ Ne pas plier wil met haar werkwijze weg uit de statische contexten van musea en direct instappen in de dynamische wereld van de sociale strijd. Zij werken dan ook het liefst op de plaats waar verzet plaatsvindt en samen met de mensen om wie het gaat.
Het atelier van Ne Pas Plier doet tevens dienst als sociale werkplaats. Het heeft een dakterras met uitzicht over de gehele stad, waar duizenden schoolkinderen in de loop der tijd hebben getekend en geschetst in samenwerking met volwassenen uit verschillende beroepen. Deze ‘Observatoire de la Cité’ werd in het begin als tweederangsproject gezien, omdat de politieke impact niet meteen duidelijk was. Maar in de loop der jaren bleek het sociale belang van het in contact brengen van kinderen uit achterstandsmilieus met mensen uit alle lagen van de bevolking, kunst en zelf-expressie steeds meer.
Ne Pas Plier maakt werk dat op het eerste gezicht niet bijzonder lijkt. Maar hun manier van werken en de manier waarop de beelden binnen een context worden ontwikkeld, toegepast en vervolgens doorgegeven en op allerlei andere plekken opnieuw gebruikt maakt hen uniek en effectief.