Yes Men

Wanneer je Identity Theft bespreekt kun je niet om de Yes Men heen, een groep die voor veel activisten een heldenstatus heeft bereikt. De groep, ontstaan uit het voorheen besproken collectief RTMark, bestaat uit twee politieke artiesten uit de Verenigde Staten, die zich regelmatig uitgeven voor grote organisaties als de Wereldhandelsorganisatie.

Enkele jaren geleden bouwden zij een fake-website genaamd dowethics.com, waarin zij, in hun zelfaangenomen rol als spreekbuis van de chemiereus Dow Chemicals, claimden een programma van ‘sociale verantwoordelijkheid’ namens Dow te presenteren. Aanleiding daarvoor zou de overname door Dow van het bedrijf Union Carbide, verantwoordelijk voor een afschuwelijke chemische ramp in het Indiase Bhopal.

In de website lieten zij Dow verklaren waarom zij niets konden doen voor de slachtoffers van de ramp in Bhopal: dat zijn namelijk geen aandeelhouders. De reactie van Dow op dit stukje overidentificatie was dermate klungelig dat er behoorlijk wat pers werd geattendeerd op de website, maar door allerlei dreigingen met rechtszaken en het sluiten van allerlei websites waarop naar de zaak werd verwezen waaide de storm al snel over. De site bleef echter online.

Twee jaar later kwam bij de tot dan toe verwaarloosde site DowEthics.com een mail binnen van de BBC. De Britse omroep ging ervan uit dat DowEthics.com een daadwerkelijk project van de chemiereus was en nodigde een vertegenwoordiger uit om zich te laten interviewen over de ramp in Bhopal.

De Yes Men lieten zich deze kans niet ontglippen en sturen hun eigen afgevaardigde, onder de naam Jude Finisterra. ‘Jude’ is de beschermheilige van de schijnbaar onmogelijke zaken, en ‘Finisterra’ slaat op ‘het einde der wereld’. Deze belooft uit naam van Dow Chemicals twaalf miljard dollar, de waarde van Union Carbide op het moment van overname, voor het schoonmaken van Bhopal en voor medische zorg voor alle nog levende slachtoffers. Een riskante aanpak, omdat wanneer hij wordt geloofd, dit zorgt voor onterechte hoop bij de overlevenden. (Achteraf verklaren de Yes Men ondanks het mogelijke leed dat valse verwachtingen kan veroorzaken, toch voor deze strategie te kiezen. Wie weet, was de gedachte, dwingen we Dow wel om werkelijk wat te doen.)

Een reactie van Dow kan natuurlijk niet uitblijven. Dat is ook de normale gang van zaken nadat een communicatiekanaal tijdelijk is ontvreemd door actievoerders: de rechtmatige eigenaar onthult het ‘bedrog’ en herstelt de status quo. Maar Dow moet wel bijzonder voorzichtig te werk gaan en kan zich geen uitglijders permitteren. Het kan namelijk zeer schadelijk zijn voor het imago van Dow om te claimen dat ze niets kunnen doen, wat een leugen zou zijn, en het kan bijzonder duur worden wanneer ze zich laten verleiden wel degelijk hulp te bieden in Bhopal, om nog maar te zwijgen van het effect op de aandelenkoersen.

De Yes Men besluiten Dow te hulp te komen door er nog een schepje bovenop te doen en de communicatiekanalen nogmaals te ontvreemden. Zij doen zich nog eens voor als vertegenwoordigers van Dow en schrijven zelf het persbericht waarin Dow Chemicals afstand doen van iedere claim dat zij ook maar iets zullen doen aan Bhopal: ‘Dow will NOT commit ANY funds to compensate and treat 120,000 Bhopal residents who require lifelong care (….) Dow will NOT remediate (clean up) the Bhopal plant site (….) Dow’s sole and unique responsibility is to its shareholders, and Dow CANNOT do anything that goes against its bottom line unless forced to by law.’.

Hiermee tillen ze hun identity theft naar een ongekend hoog niveau: ze doen zich niet alleen voor als Dow, maar zorgen er zelf ook nog eens voor dat het persbericht, dat Dow zeer zeker zou gaan sturen, dusdanig verwoord is dat het nog meer schade aanricht.